PATOLOJİDE YAPILAN İNCELEMELER

İnsan vücudundan çıkarılan her türlü doku ve hücre içeren materyal, patolojik olarak incelenebilir ve incelenmelidir. Ameliyat sonrası dokunun patolojik inceleme yapılmadan imha edilmesi, geri dönüşü olmayan ve yıllar sonra hastanın tanı almasını imkansız hale getiren büyük bir hata olarak kabul edilmektedir.

Patolojide temel olarak; histopatoloji(dokuların incelenmesi) sitopatoloji (doku örneklemesi yapılmadan sadece hücrelerin incelenmesi) moloküler patolojik incelemeler (hücrelerin genetik özelliklerinin gösterilmesi) yapılmaktadır.
Ameliyat sırasında ve ameliyatı yönlendirmek üzere, dokunun dondurularak ve acil tanı ihtiyacının karşılandığı; Frozen (dondurulmuş kesit) İnceleme / İntraoperatif Tanı / Konsültasyon da yapılmaktadır.

Hastalık tanısı için gerektiğinde, temel incelemerin yanı sıra çeşitli özel incelemeler de kullanılmaktadır.
Bunlar; histokimya, immunohistokimya, flowsitometri, (in)direkt immunfloresan inceleme, in situ hibridizasyon (FISH/CISH/SISH) gibi ek incelemeler kullanılmaktadır.


Histopatolojik inceleme Doku örnekleri söz konusu olduğunda, dokular, seri bir işlemden geçirilerek mikroskop altında incelenebilir hale getirilir. Histopatolojik incemedeki adımlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

Makroskobik Değerlendirme
Dokular uzman doktor tarafından muayene edilir, hastalığı temsil eden örnekler alınır. Tanı için gerekli ilk inceleme adımıdır.

Doku takip, kesit ve boyama (laboratuvar aşaması)
Doktor tarafından örneklenen dokular, patoloji teknisyenleri tarafından parafin bloklar haline getirilerek ‘mumyalanır’.

Mikroskopik İnceleme
Laboratuvar aşamaları tamamlanan dokular, boyanarak, mikroskop altında incelenebilir hale getirilir ve patoloji uzman doktoru tarafından tanı için değerlendirilir.

PATOLOJİK İNCELEME YÖNTEMLERİ

Hasta başı değerlendirme
Radyolojik incelemeler yardımıyla, ince iğne Aspirasyon Biyopsisi (İİAB) ile tiroit, meme, akciğer ve pankreas başta olmak üzere hemen tüm organlardan

örnekleme yapılabilmektedir. Bu işlem sırasında patolog ve/veya sitoteknisyen/patoloji teknisyeni hasta başında ön değerlendirme yaparak işlemin, yetersizlik nedeniyle tekrarlanma riskini azaltır.

Sitolojik inceleme
Patolojik inceleme için her zaman ‘doku’ gerekli değildir. Bazen doku olmadan, sadece ‘hücre’ örneklemesi ile de patolojik tanı verilebilir.

Bu yöntem en sık serviks (rahim ağzı) kanser taramasında uygulanan, ‘PAP smear’ değerlendirilmesinde kullanılır. Ayrıca radyolojik incelemeler yardımıyla, dokulardan iğne ile hücre örneklemesi yapılabilmekte ve son yıllarda, hemen tüm organlar için kullanılabilmektedir. İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (İİAB) olarak tanımlanan bu yöntem ile tiroit, meme, akciğer ve pankreas başta olmak üzere hemen tüm organlardan örnekleme yapılabilmektedir. Patolojik inceleme kısmında ise bu örnekler lamlar üzerine yayılır, boyanır ve mikroskop altında incelenir. Sitolojik inceleme bazı durumlarda çok basit bir yöntem ile uygulanabilen kanser tarama testlerinde de kullanılmaktadır. Örneğin; PAP smear sonucu, “Epitel Hücre Anomalisi”, “Epitel Hücre Atipisi” olarak raporlandığında, hasta takibe alınır ve tedavi programı belirlenir. Sitolojik İnceleme İle İlgili Rapor Yorumları Hakkında Detaylı Bilgi

Frozen/dondurulmuş kesit inceleme (intraoperatif tanı/konsültasyon)
Ameliyat sırasında gidişatı belirleyecek bir takım acil patolojik incelemeler gerekebilir. Dokuların ‘dondurularak’ incelenmesine olanak sağlayan bu ‘acil’ inceleme yöntemine, ‘Frozen’ inceleme/İntraoperatif tanı/konsültasyon adı verilir. Cerrahi sınır değerlendirmesi, lenf düğümlerinde metastaz olup

olmadığı, beklenmeyen alanlarda kanser bulunup bulunmadığının saptanması, varsa tipini belirlemek için kullanılır. Bu işlem sonrasında rutin patolojik incelemeye devam edilir. Örneğin, meme kanseri olan bir hastada koltuk altı lenf bezlerinde kanser yayılımının varlığına bakılarak, ameliyatın alanı genişletilebilir. Mesane kanserinde, cerrahi sınır/kesi bölgesinde tümör olup olmadığına göre ameliyata daha geniş bir alanda devam edilebilir.

Histokimyasal inceleme
Patolojide rutin boyama Hematoksilen-Eozin boyasıdır. Tüm biyopsi örnekleri öncelikle bu boyama sonrası incelenir. Bazı durumlarda, örneğin; mantarların,

bazı böbrek hastalıklarında bazal membranın, mide biyopsilerinde şüphede kalındığında bakterilerin gösterilmesi vb durumlarda özel boyamalar/histokimyasal incelemeler gerekebilmektedir.

İmmunohistokimyal inceleme
Özellikle kanser tanısında, hücrelerin kökenini belirlemekte kullanılan bir yöntemdir. Tanının yanı sıra, hastalığın prognostik özelliklerini belirleyecek bir

takım incelemeler de bu gruptadır. Son yıllarda kullanılan ‘hedefe yönelik tedavi’ seçeneklerinin belirlenmesine yönelik kanser hücrelerindeki belirteçlerin gösterilmesi için de kullanılmaktadır.

İmmunfloresan inceleme
Özellikle kanser tanısında, hücrelerin kökenini belirlemekte kullanılan bir yöntemdir. Tanının yanı sıra, hastalığın prognostik özelliklerini belirleyecek bir

takım incelemeler de bu gruptadır. Son yıllarda kullanılan ‘hedefe yönelik tedavi’ seçeneklerinin belirlenmesine yönelik kanser hücrelerindeki belirteçlerin gösterilmesi için de kullanılmaktadır.

Moleküler Patolojik incelemeler
Moleküler patoloji, anatomik patoloji, klinik patoloji ve genetiğin birlikte çalıştığı bir alandır. OMICS olarak belirtilen (genomik, proteomik,

metabolomik gibi) yeni çalışma alanları ile de ilişkisi olan moleküler patoloji, günlük uygulamada daha çok kanser tanı ve mutasyon analizlerinde yer almaktadır Moleküler patolojik incelemeler, dokulardaki değişiklikleri gen ve moleküller düzeyinde inceleyen patoloji teknikleridir. Son yıllarda her geçen gün önemi daha da artan ‘Hedefe Yönelik’ tedavinin temelinde bu moleküler çalışmalar yer almaktadır. Özellikle bazı tümör tiplerinde (bazı yumuşak doku ve beyin tümörleri) ise hem tanı hem prognoz (hastalığın gidişatı) tayini için de ‘Moleküler Patolojik’ tetkikler gerekli olabilmektedir. Moleküler Patoloji Hakkında Detaylı Bilgi